Thưởng thức rượu vang không chỉ là việc uống một ly rượu, mà còn là tận hưởng cả một nền văn hóa ẩm thực tinh tế đã tồn tại hàng thế kỷ. Từ những hầm rượu cổ kính ở Bordeaux, Pháp cho đến các bữa tiệc thượng lưu, nghệ thuật thưởng thức rượu vang đúng cách thể hiện sự sành điệu và am hiểu của người thưởng thức.
Dù bạn là một người tiêu dùng phổ thông yêu thích rượu vang hay đang làm việc trong ngành Nhà hàng – Khách sạn, việc nắm vững bí kíp thưởng thức rượu vang từ góc nhìn Sommelier sẽ giúp bạn cảm nhận trọn vẹn hương vị và nâng tầm trải nghiệm của mình.
Các loại rượu vang cơ bản
Để thưởng thức rượu vang đúng cách, bạn nên hiểu qua về các loại rượu vang cơ bản. Mỗi loại vang có đặc điểm riêng về hương vị, cách phục vụ và loại ly uống phù hợp:
- Rượu vang đỏ (Red Wine): Được làm từ nho đỏ (và thường lên men cùng vỏ nho để tạo màu), vang đỏ có hương vị đậm đà, cấu trúc phức hợp với tannin (vị chát) rõ rệt. Vang đỏ thường thưởng thức ở nhiệt độ phòng (khoảng 15-18°C) và dùng loại ly bầu tròn, chân cao để hương vị mở ra tốt nhất.
- Rượu vang trắng (White Wine): Làm từ nho trắng (hoặc nho đỏ nhưng bỏ vỏ sớm), vang trắng có hương vị nhẹ nhàng, tươi mát, độ chua cao hơn vang đỏ. Vang trắng ngon nhất khi được ướp lạnh (khoảng 8-12°C) và uống bằng ly thân cao, bầu ly thon gọn để giữ hương thơm tinh tế.
- Rượu vang hồng (Rosé Wine): Có màu hồng nhạt do thời gian ngâm vỏ nho rất ngắn, vang hồng mang đặc trưng trung hòa giữa vang đỏ và vang trắng: hương trái cây thanh nhẹ, ít chát, dễ uống. Vang hồng cũng nên uống lạnh như vang trắng, thường phù hợp với các bữa tiệc nhẹ, món salad hoặc khai vị.
- Vang sủi tăm / Champagne (Sparkling Wine): Bao gồm Champagne (vang nổ vùng Champagne – Pháp) và các loại vang sủi khác, dòng vang này có gas tự nhiên tạo bọt tăm sôi động. Hương vị vang sủi thường thơm mát, có độ axit cao, phù hợp để khai tiệc hoặc chúc mừng. Dòng vang này cần được ướp lạnh sâu (6-8°C) và rót vào ly flute (ly cao, miệng hẹp) để giữ bọt lâu và cô đọng hương thơm.
Hiểu rõ loại rượu vang mình đang thưởng thức sẽ giúp bạn áp dụng đúng phương pháp phục vụ và cảm nhận hương vị một cách tối ưu.
Chuẩn bị và bảo quản rượu vang đúng cách
Một bước quan trọng trước khi thưởng thức là bảo quản rượu vang đúng cách. Rượu vang rất “nhạy cảm” với nhiệt độ và môi trường, do đó việc bảo quản chuẩn sẽ giữ cho rượu luôn ở trạng thái hoàn hảo khi uống:
- Nhiệt độ và môi trường lưu trữ: Nhiệt độ lý tưởng để cất giữ rượu vang lâu dài vào khoảng 12-16°C, trong môi trường mát mẻ và ổn định. Tránh để rượu ở nơi quá lạnh dưới 0°C (dễ làm đóng băng rượu) hoặc quá nóng trên 20°C (rượu sẽ xuống cấp nhanh) – quan trọng nhất là duy trì nhiệt độ ổn định. Nếu có điều kiện, bạn nên sử dụng tủ bảo quản rượu chuyên dụng để đảm bảo nhiệt độ và độ ẩm lý tưởng (~60-70% để tránh nút bần bị khô).
- Vị trí đặt chai: Với chai dùng nút bần, hãy đặt chai nằm ngang để rượu tiếp xúc với nút, giữ cho nút luôn ẩm và không bị co ngót. Cách lưu trữ này ngăn không khí lọt vào trong chai gây oxy hóa rượu. Chai dùng nắp vặn có thể để đứng, nhưng đặt ngang sẽ tối ưu không gian và thuận tiện khi lấy ra.
- Tránh ánh sáng và rung động: Bảo quản rượu vang ở nơi tối, tránh ánh nắng trực tiếp. Tia UV từ mặt trời hoặc ánh sáng mạnh có thể làm biến đổi hương vị và màu sắc rượu. Đồng thời, tránh đặt rượu gần nguồn rung lắc (như máy giặt, loa công suất lớn), vì rung động có thể khuấy động cặn lắng và ảnh hưởng đến chất lượng rượu.
- Rượu vang sau khi mở nắp: Nếu chưa uống hết, hãy đậy kín nút chai ngay sau khi rót để hạn chế rượu tiếp xúc với không khí. Bạn có thể dùng thêm dụng cụ hút chân không để rút bớt không khí trong chai. Sau đó, cất chai vang đã mở vào ngăn mát tủ lạnh. Thông thường, vang đỏ và vang trắng sau khi mở có thể giữ hương vị tốt trong 2-3 ngày.
Ngoài việc bảo quản, khâu chuẩn bị trước khi uống cũng rất quan trọng. Mỗi loại vang cần được đưa về nhiệt độ phục vụ thích hợp trước khi rót ra ly. Theo các Sommelier, rượu vang đỏ nên để ở khoảng 15-18°C, trong khi vang trắng cần ướp lạnh xuống khoảng 8-12°C; riêng Champagne và vang sủi tăm nên phục vụ ở 6-8°C. Việc phục vụ đúng nhiệt độ giúp rượu “mở” hương thơm tốt nhất – ví dụ vang trắng nếu quá ấm sẽ trở nên gắt, còn vang đỏ nếu quá lạnh sẽ bị chát và mất mùi vị.
Bên cạnh nhiệt độ, hãy chuẩn bị ly rượu vang phù hợp. Như đã đề cập, mỗi loại vang có kiểu ly riêng: ly vang đỏ bầu to giúp rượu “thở” nhiều hơn, ly vang trắng thon hơn để tập trung hương, ly Champagne cao để giữ bọt… Ly cần sạch, khô và trong suốt. Trước khi rót, nên lau ly bằng khăn sạch để loại bỏ bụi hoặc mùi lạ. Một chiếc ly chuẩn sẽ nâng tầm trải nghiệm thị giác lẫn khứu giác khi thưởng thức.
Bí kíp từ Sommelier – Thưởng thức rượu vang bằng cả 5 giác quan
Giờ là lúc bước vào phần chính: cách thưởng thức rượu vang sao cho trọn vẹn. Một ly vang ngon xứng đáng được cảm nhận bằng tất cả các giác quan của chúng ta. Các Sommelier lão luyện luôn nhấn mạnh rằng thưởng thức rượu vang bằng 5 giác quan (The five senses of tasting) chính là bí kíp để không bỏ sót bất cứ nét tinh tế nào của rượu. Vậy cụ thể 5 giác quan đó được dùng như thế nào?
“Khoảng 80% vị chúng ta cảm nhận được là nhờ khứu giác. Thiếu đi nó, vị giác chỉ nhận biết được năm vị cơ bản: ngọt, mặn, chua, đắng và vị umami” – Nghiên cứu từ Science World.
Thị giác (Sight)
Hãy dùng mắt để “thưởng thức” trước. Quan sát màu sắc rượu dưới ánh sáng: vang đỏ trẻ thường có màu đỏ tím hoặc đỏ ruby sáng, trong khi vang đỏ lâu năm ngả sang đỏ nâu gạch. Vang trắng trẻ màu vàng nhạt ánh xanh; vang trắng lâu năm chuyển vàng đậm hoặc hổ phách. Nghiêng ly 45° trên nền trắng để kiểm tra độ trong và viền màu. Ngoài ra, hãy chú ý độ sánh của rượu: lắc nhẹ ly và quan sát rượu chảy xuống thành ly tạo “vệt rượu” (legs). Rượu chảy càng chậm chứng tỏ độ cồn hoặc lượng đường trong rượu càng cao. Việc ngắm nhìn rượu vang không chỉ đẹp mắt mà còn cho ta dự đoán sơ bộ về chất lượng và tính cách của rượu.
Khứu giác (Smell)
Trước khi nhấp môi, hãy đưa ly lên mũi và hít thở nhẹ nhàng. Mùi hương của rượu vang vô cùng phong phú: hương trái cây (mận, dâu, cam quýt), hương hoa (hoa hồng, hoa nhài), hương gỗ sồi, vani, cà phê, thảo mộc… Hương thơm càng phong phú và phức tạp thì rượu càng được đánh giá cao. Một người thưởng thức sành sỏi sẽ không vội uống ngay mà dành vài chục giây “trò chuyện” với ly rượu qua mùi hương. Bạn có thể lắc nhẹ ly để hương bay lên rõ hơn, rồi thử đoán xem rượu làm từ giống nho gì, ủ trong thùng gỗ hay thép, rượu đã bao nhiêu năm… Việc rèn luyện trí nhớ khứu giác sẽ giúp bạn ngày càng nhạy bén hơn khi ngửi và phân biệt các mùi hương trong rượu.
Vị giác (Taste)
Bây giờ mới đến bước nếm. Hãy nhấp một ngụm nhỏ và giữ rượu trong miệng vài giây. Đảo rượu quanh lưỡi và khoang miệng để mọi vùng vị giác đều được tiếp xúc. Trên lưỡi, đầu lưỡi cảm nhận vị ngọt, hai bên lưỡi cảm nhận độ chua, còn vị chát – đắng cảm nhận rõ ở cuối lưỡi. Chú ý cấu trúc và “độ đậm đà” của rượu: nó nhẹ nhàng thanh thoát hay mạnh mẽ đầy đặn? Tannin (độ chát) có làm se khô miệng không, hay rất mượt mà? Độ chua có tạo cảm giác sảng khoái hay quá gắt? Và dư vị (aftertaste) kéo dài bao lâu sau khi nuốt? Một ly vang ngon thường có dư vị sâu lắng, đọng lại kéo dài sau khi bạn uống.
Xúc giác (Touch)
Nghe có vẻ lạ nhưng xúc giác cũng góp phần trong việc thưởng thức. Trước hết là cảm giác tay cầm ly: một chiếc ly mát lạnh, cầm chắc tay sẽ giúp bạn tự tin hơn. Kế đến là cảm giác của rượu trong vòm miệng – hay còn gọi là texture (kết cấu). Bạn có thể cảm nhận độ sánh, độ nặng nhẹ của rượu khi nó tràn khắp lưỡi và vòm họng. Ví dụ, vang đỏ nhiều tannin sẽ cho cảm giác hơi khô ráp trên lợi; vang trắng ngọt đậm có thể cho cảm giác tròn đầy, hơi sánh trong miệng. Những cảm nhận tinh tế này góp phần tạo nên ấn tượng tổng thể về rượu.
Thính giác (Hearing)
Giác quan cuối cùng này hiện diện trong một số khoảnh khắc đặc biệt. Hãy lắng nghe tiếng “pop” vui tai khi bật nút chai Champagne, hay tiếng rượu rót róc rách vào ly thủy tinh. Khi nâng ly chúc mừng, âm thanh lanh lảnh của pha lê va nhẹ cũng làm tăng cảm xúc hân hoan. Âm thanh tuy không quyết định hương vị nhưng là gia vị cho trải nghiệm, giúp khơi dậy tâm trạng hứng khởi khi thưởng thức rượu.
Khi biết kết hợp cả 5 giác quan như trên, ly rượu vang sẽ không còn đơn thuần là một thức uống, mà trở thành một trải nghiệm đa tầng. Đúng như các chuyên gia thường nói: “Rượu vang ngon nhất là rượu vang được cảm nhận bằng cả tâm hồn và giác quan.” Nếu không vận dụng đủ các giác quan, bạn sẽ khó có thể cảm nhận hết thú vui và tinh túy mà rượu vang mang lại.
Trải nghiệm rượu vang trọn vẹn cùng chuyên gia
Thưởng thức rượu vang đúng cách là sự kết hợp giữa kiến thức, kỹ năng và cả đam mê. Từ khâu bảo quản chai rượu, mở nắp, rót rượu, cầm ly cho đến việc ngắm nhìn, ngửi, nếm – tất cả đều góp phần tạo nên trải nghiệm thưởng thức đỉnh cao. Một người thưởng thức tinh tế hiểu rằng mỗi ly rượu vang là kết tinh của công sức người làm vang, của đất trời và thời gian; vì vậy nó xứng đáng được trân trọng và khám phá một cách trọn vẹn nhất.
Hy vọng những bí kíp từ chính Sommelier được chia sẻ ở trên sẽ giúp bạn, dù là người yêu vang nghiệp dư hay nhân viên trong ngành F&B, tự tin hơn khi thưởng thức và phục vụ rượu vang. Hãy tiếp tục tìm hiểu, nếm thử và không ngừng trải nghiệm – bởi thế giới rượu vang luôn ẩn chứa nhiều điều thú vị để học hỏi. Nếu bạn muốn đi sâu hơn nữa, có thể tham khảo các khóa học về rượu vang và Sommelier chuyên nghiệp (ví dụ: chương trình của ISG Việt Nam) để được hướng dẫn bài bản từ các chuyên gia. Chúc bạn có những trải nghiệm rượu vang đáng nhớ, và ngày càng nâng cao sự sành điệu của mình trong nghệ thuật thưởng thức rượu vang!
